نحوه افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها

تجدید ارزیابی دارایی‌ها چیست؟

تجدید ارزیابی به زبان ساده به معنی ارزش گذاری مجدد می باشد و در فرایند تجدید ارزیابی دارایی ها در شرکت ها،  ارزش روز دارایی ها ( شامل دارایی های ثابت ، دارایی های نامشهود و سرمایه گذاری ها) مورد بازبینی و محاسبه مجدد قرار می گیرد.

اصل بهای تمام شده تاریخی در حسابداری

برای آشنایی بیشتر با فرایند تجدید ارزیابی لازم است با مفهوم اصل بهای تمام شده تاریخی در حسابداری آشنا شوید.

طبق این اصل در فرایند ثبت و ضبط اطلاعات و رویدادهای مالی و گزارشگری مالی ، مبنای اندازه گیری و گزارشگری، بهای تمام شده می باشد. به این معنی که کلیه رویدادهای مالی بر مبنای آنچه اتفاق افتاده اندازه گیری و گزارش می شوند.

فرض کنید یک شرکت، در سال 1390ساختمانی را به بهای 10 میلیارد تومان خریداری می کند و خط تولید و ماشین آلاتی را به بهای 50 میلیارد تومان خریداری می کند در صورتهای مالی این شرکت این داراییها به بهای خرید آنها گزارش می شوند حتی اگر ارزش آنها در زمان گزارشگری خیلی بیشتر از بهای خرید آنها باشد.

تورم عامل اصلی تجدید ارزیابی

در کشورهایی که تورم ناچیزی دارند اساسا استفاده از اصل بهای تمام شده تاریخی در گزارشگری و حسابداری،مشکل خاصی ایجاد نمی کند چون در این کشورها تغییرات در بهای کالاها و خدمات بسیار ناچیز است. مثلا قیمت یک کالا طی 5 سال ممکن است در حد 10 درصد یا کمتر تغییر کند.

اما در کشورهایی که نرخ تورم بالایی دارند استفاده از این روش برای گزارشگری مالی باعث می شود اطلاعات افشا شده در صورت های مالی شرکت ها واقع بینانه و مفید نباشد.

در کشور ما نیز بدلیل اینکه در سالیان طولانی دارای نرخ تورم دو رقمی بوده است استفاده از اصل بهای تمام شده تاریخی باعث می شود اطلاعات صورت های مالی برای استفاده کنندگان و سرمایه گذاران قابل اتکا و مربوط نباشد.

لذا در این کشورها تجدید ارزیابی دارایی ها در ارائه اطلاعات مربوط و قابل اتکا امری ضروری می باشد.

بیشتر بدانید: تورم چیست و بازده واقعی چگونه محاسبه می شود؟

تجدید ارزیابی در استانداردهای حسابداری

بر اساس استدلالی که در بالا ارائه شد تجدید ارزیابی دارایی ها در استاندارد حسابداری شماره 11 نیز مجاز شناخته شده منوط به اینکه ارزش منصفانه دارایی ها به گونه ای اتکا پذیر قابل اندازه گیری باشد.

مازاد تجدید ارزیابی چیست؟

ما بتفاوت ارزش روز دارایی ها و ارزش دفتری دارایی ها ( بهای تمام شده پس از کسر استهلاک انباشته) به عنوان مازاد تجدید ارزیابی شناخته می شود و تحت همین نام در صورت های مالی گزارش می شود.

از نظر استانداردهای حسابداری ، مازاد تجدید ارزیابی در حکم درآمد تحقق نیافته محسوب شده و در قسمت حقوق صاحبان سهام گزارش می شود.

در مثال بالا فرض کنید در پایان سال 1399، ارزش ساختمانی که شرکت مالک آن است طبق نظر کارشناس 150 میلیارد تومان و ارزش خط تولید آن 500 میلیارد تومان برآورد گردد و شرکت این دارایی ها را تجدید ارزیابی کند. چنانچه ارزش دفتری دارایی ها را 30 میلیارد تومان در نظر بگیریم ( فرض کردیم مبلغ 30 میلیارد تومان استهلاک انباشته ساختمان و ماشین آلات خط تولید باشد) آنگاه مبلغ 620 میلیارد تومان در حساب های شرکت بعنوان مازاد تجدید ارزیابی شناسایی و گزارش می گردد.

تجدید ارزیابی و مالیات

یکی از مباحث اصلی در بحث تجدید ارزیابی، موضوع مالیات می باشد. وقتی اضافه ارزش برای دارایی های یک شرکت شناسایی می گردد این اضافه ارزش ماهیت درآمدی داشته و باید تکلیف مالیاتی آن مشخص گردد.

 طبق ماده 149 قانون مالیاتهای مستقیم ، افزایش بهای ناشی از تجدید ارزیابی دارایی‌های اشخاص حقوقی، با رعایت استانداردهای حسابداری مشمول پرداخت مالیات بر درآمد نیست . بر اساس آیین نامه اجرایی مربوط به این ماده ، انتقال مازاد تجدید ارزیابی به حساب سرمایه مجاز نیست .

افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها

همانطور که ذکر شد تجدید ارزیابی دارایی ها طبق استانداردهای حسابداری مجاز بوده و طبق قوانین مالیاتی نیز معاف از مالیات می باشد. اما افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی داراییها مجاز نبود. به همین دلیل انگیزه تجدید ارزیابی دارایی ها توسط شرکت ها بالا نبود.

در قانون حداکثر استفاده از توان تولید داخلی،برای یک دوره 5 ساله ( تا پایان سال 1395) افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها معاف از مالیات و مجاز شناخته شد.

در قانون بودجه قانون بودجه سال 1397 ،انتقال مازاد تجدید ارزیابی شرکت‌ها به حساب افزایش سرمایه با رعایت شروط ذیل بلامانع، و مشمول مالیات بر نرخ صفر دانسته شد:

۱- شرکت‌هایی که براساس صورت های مالی عملکرد سال ۱۳۹۶ مشمول ماده 141 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب سال 1347 شده باشند.

۲- شرکت‌های مذکور باید با این تجدید ارزیابی از شمول ماده 141 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت خارج شوند.

با این مجوز قانونی فرایند تجدید ارزیابی و افزاش سرمایه از محل آن توسط شرکتهایی که واجد شرایط بودند شروع شد اما معافیت مالیاتی این قانون صرفا مربوط به سال 1397 بود .

سرانجام با اصلاح قانون حداکثر استفاده از توان تولید داخلی در قالب قانون ” حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی” که در خرداد 1398 تصویب و ابلاغ شد افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها مجاز و معاف از مالیات شناخته شد.

طبق ماده 14 قانون مذکور به منظور رونق تولید و ایجاد اشتغال از طریق اصلاح ساختار مالی شرکت ها و کارآمدسازی افزایش بهای ناشی از تجدید ارزیابی دارایی های اشخاص حقوقی موضوع حکم مقرر در تبصره(۱) ماده(۱۴۹) قانون مالیات های مستقیم مصوب ۱۳۶۶/۱۲/۳ با اصلاحات و الحاقات بعدی، افزایش سرمایه از این محل مجاز و مشروط بر این است که ظرف مدت یک سال پس از تجدید ارزیابی به حساب سرمایه افزوده شده و این امر فقط یک بار در هر پنج سال امکان پذیر است.

با مجوز قانونی فوق یکی از موانع قانونی در راه افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی داراییها برای همیشه رفع گردید. مجوزهای قانونی قبل از این قانون، برای دوره محدود و با شرایط خاص بودند لکن با تصویب این قانون محدودیت زمانی و شرایط خاصی برای این امر وضع نشده است.

تاثیر افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها بر قیمت سهام

در سال 1398 و 1399 بر اساس قانون فوق شرکت های بسیاری اقدام به افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی های خود کردند. این اقدام بعنوان یک سیگنال قوی برای رشد قیمت سهام محسوب گردیده و سهام این شرکت ها رشدهای عجیبی را تجربه کردند که عموما پس از انجام افزایش سرمایه و رکود بازار، اصلاح قیمتی زیادی هم تجربه کردند.

واقعیت این است که این امر صرفا یک عملیات حسابداری محسوب شده و عموما تاثیری بر سودآوری شرکت ها ندارد. تاثیر اصلی این امر در اصلاح و واقعی نمودن صورت های مالی شرکت ها است و البته بصورت غیر مستقیم مزایایی برای شرکت ها ایجاد می کند. مثلا با اصلاح ترازنامه شرکت ها و واقعی شدن ارزش دارایی های آنها، شرایط اعتباری و قدرت اخذ تسهیلات توسط شرکت ها افزایش می یابد یا برخی از شرکت ها از شمول ماده 141 قانون تجارت خارج می شوند اما تاثیر مستقیمی بر عملیات و سودآوری شرکت ها ندارد.

همچنین برخی از شرکت ها دارایی های غیر مولد زیادی دارند که با تجدید ارزیابی، ارزش روز این دارایی ها مشخص و شفاف می شود و در این صورت،سرمایه گذاران و تحلیل گران در ارزش گذاری شرکت ها این دارایی ها را با دقت و شفافیت بیشتری لحاظ می نمایند.

بیشتر بدانید : مدیریت فعال و غیر فعال پرتفوی سهام

شروط سازمان بورس برای افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها

سازمان بورس نیز علاوه بر شرایط قانونی ذکر شده ، ضوابطی را جهت این موضوع تعیین کرده است. ابلاغیه مربوطه را مطالعه کنید.