اصطلاحات بازار بورس | آشنایی با مهمترین اصطلاخات بورس

برای سرمایه گذاری در بورس لازم است که با اصطلاحات پرکاربرد در بازار بورس آشنا باشید. در این مطلب اصطلاحاتی که بیشترین کاربرد را در بازارهای بورس دارند، نام برده و تعریف کوتاهی از آنها ارائه می دهیم:

اصطلاحات پرکاربرد در بازار بورس

تحلیل بنیادی (Fundamental Analysis):

به روش انتخاب سهام جهت سرمایه گذاری تحلیل بنیادی گفته می‌شود. در این رویکرد اساس تحلیل اطلاعات و داده‌های اقتصادی در سطح جهانی، ملی و در نهایت در سطح صنایع و شرکت‌ها و با استفاده از مدل‌های عملی و حرفه‌ای مانند مدل‌های مبتنی بر تنزیل جریانات نقدی (DDM)، مدل‌های مبتنی بر جریان نقدی آزاد (FCF)، توجه به ارزش جایگزینی و .. نسبت به ارزشگذاری سهام و اوراق بهادار اقدام می‌شود.

تحلیل تکنیکال ( Technical Analysis ):

در این رویکرد با استفاده از داده‌ها و سوابق تاریخی قیمت اوراق بهادار و حجم معاملات و با استقاده از اندیکاتورها و اسیلاتورها سعی می‌شود رفتار قیمتی اوراق بهادار در آینده پیش بینی گردد.

بازار گاوی (bull Market):

زمانی که در بازار قیمت اکثر سهام، روند شدید صعودی دارد، اصطلاحا بازار گاوی گفته می‌شود. ریشه این اصطلاح به این موضوع بر می‌گردد، که گاو در زمان دفاع از خود، با استفاده از شاخ‌هایش حریف را به سمت بالا (صعود) پرتاب می‌کند.

بازار خرسی(Bear Market):

بازار خرسی، در زمانی که قیمت اکثر سهام در بازار روند نزولی شدید دارد، استفاده می‌شود. ریشه این اصطلاح برگرفته از این موضوع است، که خرس در زمان دفاع از خود با استفاده از پنجه‌هایش حریف را به سمت پایین (نزول) فشار می‌دهد.

سود هر سهم (EPS):

ای پی اس (EPS) یا سود هر سهم، حاصل تقسیم کل سود شرکت، بر تعداد سهام شرکت است؛ و سهم سود هر سهم شرکت را تعیین می‌کند. در زمانی که شرکتی زیان ده باشد، ای پی اس در واقع زیان هر سهم را نشان می‌دهد و با علامت منفی نمایش داده می‌شود.

سود نقدی (Dividend):

مبلغی از سود هر سهم که در مجمع عمومی سالیانه شرکت بین سهامداران تقسیم می‌شود، را سود نقدی هر سهم می‌گویند. حاصل تقسیم سود نقدی هر سهم به سود هر سهم بعنوان درصد تقسیم سود شرکت بیان می‌شود.

صورتهای مالی (Financial Statements):

گزارش های مالی شرکته که بصورت فصلی منتشر می گردد و شامل ترازنامه، صورت سود (زیان) و صورت جریان وجوه نقد به همراه یادداشتهای توضیحی می باشد را صورتهای مالی می گویند. صورتهای مالی 6 ماهه و سالانه شرکتها دارای اهمیت بیشتری می باشند.

سال مالی (Fiscal year):

شرکتها با هدف تهیه صورت‌های مالی، تشکیل مجامع عمومی و ارائه گزارش‌های مختلف به مراجع قانونی مانند اداره امور مالیاتی، یک سال شمسی را با تاریخ شروع و پایان مشخص تعیین می‌کنند که به آن سال مالی شرکت گفته می‌شود. سال مالی شرکت‌ها لزوما با سال شمسی تقویمی که شروع آن فروردین و خاتمه آن پایان اسفند است، منطبق نیست. بعنوان مثال شروع سال مالی بسیاری از شرکت‌ها، ابتدای مهر و خاتمه آن پایان شهریور ماه است. به لحاظ قانونی محدودیتی در تعیین سال مالی وجود ندارد.

مجمع عمومی سالیانه(Annual Meeting):

شرکت‌ها بعد از پایان سال مالی، طبق قانون تجارت مکلف هستند، در یک جلسه عمومی که با حضور سهامداران تشکیل می‌گردد، گزارش‌های مالی را ارائه دهند و در رابطه با تقسیم سود، انتخاب مدیران و .. تصمیماتی اتخاذ کنند. این جلسه مجمع عمومی عادی سالیانه شرکت نامیده می‌شود. مجامع شرکت‌ها محدود به این مجمع نیست و مانند مجمع عمومی فوق‌العاده یا مجمع عمومی عادی بطور فوق‌العاده انواع مختلفی دارد. اختیارات هر کدام از این مجامع بر اساس قانون تجارت متفاوت است. مثلا تغییر در مفاد اساسنامه شرکت، یا تصمیم گیری در خصوص افزایش سرمایه، در حیطه اختیارات مجمع عمومی فوق العاده است. تفاوت اصلی این مجامع در میزان حد نصاب لازم جهت تشکیل و رای گیری می‌باشد.

میانگین متحرک (Moving Average):

به میانگین قیمت سهام در یک دوره مشخص میانگین متحرک قیمت آن دوره گفته می‌شود. متداول‌ترین دوره‌ها جهت بررسی میانگین قیمت سهام، 20 ،50 ،100 و 200 روزه است. مثلا میانگین متحرک 50 روزه، بیانگر میانگین قیمت سهام در 50 روز کاری اخیر می‌باشد.

جهش گربه مرده (Dead cat Bounce):

به تغییرات صعودی قیمت‌ها در زمانی که روند کلی نزولی است، اصطلاحا جهش گربه مرده گفته می‌شود. زمانیکه روند نزولی در قیمت سهام یک شرکت وجود دارد و این روند بصورت پیوسته نبوده و همراه با نوسانات مثبت نیز می‌باشد از این اصطلاح استفاده می‌شود. به نوسانات مثبت موقت، جهش گربه مرده می‌گویند. انتظار بر این است، که بعد از این نوسانات موقت، دوباره روند منفی و نزولی ادامه پیدا کند.

میانگین کم کردن (Averaging Down):

یکی از روش‌هایی که برخی معامله گران برای خرید استفاده می‌کنند، این است که یک قیمت را برای شروع خرید، در نظر می‌گیرند و پول خود را به چند بخش تقسیم می‌کنند. بعد از هر میزان افت قیمت، مجددا تعدادی سهم خریداری می‌کنند. با این روش میانگین قیمت خرید آنها کاهش پیدا کرده و در عین حال تمرکز کمتری بر تعیین کف قیمت خواهند داشت.
مثلا یک معامله‌گر ممکن است، سه مرحله را برای خرید سهام شرکت آلفا تعیین کند، همچنین شروع خرید را قیمت 900 تومان و فاصله هر خرید را 5 درصد افت مشخص کند. این معامله‌گر یک سوم پول خود را در قیمت 900 تومان خرید می‌کند. چنانچه قیمت سهام آلفا 855 تومان برسد، یک سوم دیگر از پولی را که به این شرکت اختصاص داده خریداری می‌کند؛ در نهایت در محدوده قیمت 810 تومان نیز بخش سوم پول خود را خریداری می‌کند. البته ممکن است از زمان شروع خرید، قیمت به سطوح پایین تر نرسد. این استراتژی به خرید پله‌ای نیز معروف است. برای فروش سهام نیز این روش ( فروش پله ای) کاربرد دارد.

سهام بنیادی ( Blue Chip Stocks):

به سهام شرکت‌های معروف و شناخته شده، که از ثبات نسبی در عملیات و سودآوری برخوردار هستند، اصطلاحا سهام بنیادی گفته می‌شود.

قیمت پایانی ( Close Price):

در یک جلسه معاملاتی، به قیمتی که با آن اولین معامله شروع می‌شود، قیمت آغاز و به قیمت آخرین معامله، قیمت پایانی گفته می‌شود. در بورس تهران، قیمت پایانی برابر با میانگین وزنی قیمت معاملات طی یک روز است.

حجم مبنا:

حجم مبنا اصطلاحی مختص بازار بورس ایران است. حجم مبنا، بیانگر حداقل تعداد سهام یک شرکت است که باید معامله شود تا تغییرات قیمت پایانی، بصورت کامل اعمال شود. همانطور که ذکر شد قیمت پایانی در بورس تهران برابر است با میانگین وزنی قیمت معاملات طی یک روز.
فرض کنید قیمت پایانی روز قبل سهام یک شرکت، 1500 ریال باشد، و میانگین موزون قیمت معاملات امروز سهام شرکت برابر با 1550 ریال باشد؛ برای اینکه قیمت 1550 ریال، به‌عنوان قیمت پایانی امروز توسط ناظر بازار پذیرفته و اعلام شود باید حجم معاملات به اندازه حجم مبنا یا بیشتر از آن باشد؛ در غیر این صورت تغییر قیمت، متناسب با حجم معاملات اعمال می‌گردد. فرمول حجم مبنا در زمان‌های مختلف تغییرات دارد و فرمول ثابتی ندارد. حجم مبنای هر شرکت در صفحه معاملات مربوط به آن قابل مشاهده است.

دامنه نوسان:

در هر روز معاملاتی، حداقل و حداکثر درصد تغییری که برای معاملات سهام قابل قبول است به عنوان دامنه نوسان شناخته می‌شود. این محدودیت نیز بیشتر مختص بورس تهران است و مانند حجم مبنا تغییرات زیادی دارد.
در حال حاضر دامنه نوسان در بازار بورس و فرابورس ایران منفی 2 و مثبت 6 می‌باشد که به آن دامنه نوسان نامتقارن نیز می‌گویند. این بدین معناست، که سهام یک شرکت نسبت به قیمت پایانی روز قبل، می تواند 2 درصد افت، یا 6 درصد رشد داشته باشد؛ و بیشتر از حدهای اعلام شده سیستم معاملات اجازه ورود سفارش خرید و فروش را نمی دهد. بیشتر اوقات دامنه نوسان در جهت مثبت و منفی برابر است که به آن دامنه نوسان متقارن می‌گویند. به‌عنوان مثال در بیشتر اوقات، در بورس تهران دامنه نوسان مثبت و منفی 5 درصد بوده است.

صف خرید و صف فروش:

وجود دامنه نوسان باعث ایجاد صف خرید یا صف فروش می شود. زمانیکه تعداد زیادی سفارش خرید در بالاترین قیمت ممکن برای خرید وجود داشته باشد، اصلاحا گفته می‌شود، صف خرید ایجاد شده است؛ و زمانیکه تعداد زیادی سفارش فروش در پایین ترین قیمت ممکن برای فروش وجود داشته باشد، اصطلاحا گفته می‌شود صف فروش تشکیل شده است.

تی اس ای تی ام اس ( TSETMC):

این عبارت نام سایتی است، که معاملات سهام و اوراق بهادار بازارهای بورس کشور ( شامل بورس تهران، فرابورس و برخی معاملات بورس انرژی ) همچنین برخی اطلاعات دیگر مرتبط با شرکت‌ها و معاملات در آن نمایش داده می‌شود.

کدال ( Codal):

کدال یا سامانه جامع اطلاع رسانی ناشران، نام سایتی است، که کلیه اطلاعات مالی و غیر مالی شرکت‌ها از طریق آن منتشر می‌گردد. شرکت‌ها طبق قانون موظف هستند، اطلاعات مالی و غیر مالی خود را صرفا از این طریق منتشر نمایند.

عرضه اولیه (IPO):

عرضه اولیه اصطلاحی است برای اولین روز معاملات یک شرکت، که به تازگی در بورس یا فرابورس پذیرفته شده است. در عرضه اولیه برای اولین بار، سهامداران یک شرکت، تعدادی از سهام شرکت را برای فروش به عموم مردم عرضه می‌کنند.

نوسان گیری (Day Trading):

برخی از معامله گران در بورس تلاش می‌کنند، تا از نوسانات جزئی قیمت سهام استفاده کرده و کسب سود کنند. به این معامله گران نوسانگیر، و به این عملیات نوسان‌گیری گفته می‌شود. تمرکز این اصطلاح بیشتر بر دوره‌ها یک یا چند روزه است. همه معامله‌گران و سرمایه گذاران بدنبال استفاده از نوسان قیمت‌ها می‌باشند؛ لکن برخی از آنها دوره‌های طولانی را برای سهامداری انتخاب می‌کنند و بدنبال سودهای بیشتر می‌باشند؛ ولی برخی بدنبال سودهای کمتر در دوره های زمانی یک یا چند روزه می‌باشند. این نوع معامله معمولا با ریسک زیاد همراه است.

پرتفوی ( Portfolio):

به مجموعه‌ای از سهام و سایر اوراق بهادار که در تملک یک شخص است اصطلاحا پرتفوی یا سبد سهام گفته می‌شود.

نماد معاملاتی (Symbol):

برای سهام همه شرکت‌ها یا سایر اوراق بهادار، یک نام مخفف برای ثبت در سستم معاملات تعیین می‌گردد، که به آن نماد معاملاتی گفته می‌شود. معمولا سهام و اوراق بهادار با نماد معاملاتی خود در بین معامله گران و سرمایه گذاران شناخته می‌شوند. مثلا شرکت مخابرات ایران با نماد معاملاتی اخابر شناخته می‌شود.

سهام کامودیتی محور (Commodity Base):

بسیاری از شرکت‌های حاضر در بورس تهران، تولید کننده و فروشنده مواد خام یا محصولات پایه می‌باشند که به کامودیتی معروف هستند. به این شرکت‌ها کامودیتی محور گفته می‌شود. شرکت‌های پتروشیمی، فولادی، سنگ آهنی و شرکت ملی ملس ایران از جمله این شرکت‌ها می‌باشند.

صندوق سرمایه گذاری ( Fund):

صندوق سرمایه گذاری، یک نهاد مالی است که فعالیت اصلی آن سـرمایه گذاری در اوراق بهادار است و مالکان آن به نسبت سرمایه گذاري خود، در سود و زیان صندوق شریک اند. این نوع صندوق‌ها هرکدام دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند، که توسط شرکت‌های دارای صلاحیت مدیریت می‌شوند. شرکت‌های سبدگردان بورس و تامین سرمایه از جمله نهادهای مالی دارای صلاحیت جهت مدیریت صندوق های سرمایه گذاری می‌باشند.

ای تی اف ( ETF):

دو نوع صندوق سرمایه گذاری وجود دارد. در یک نوع از این صندوق‌ها افراد برای سرمایه گذاری یا خروج از صندوق باید به مدیر صندوق مراجعه کنند، و فرایند مربوطه را انجام دهند. در نوعی دیگر از این صندوق‌ها که به ای تی اف (ETF یا صندوق‌های قابل معامله) معروف هستند، واحدهای این صندوق ها در بازار بورس معامله می‌شوند و مانند سهام و سایر اوراق بهادار افراد می‌توانند واحدهای این صندوق ها را خرید و فروش کنند.

دستکاری قیمت ( Manipulation):

به عملیات مجرمانه گفته می‌شود که افرادی سعی می‌کنند با استفاده از روش‌ها و ترفندهای مختلف، بر عرضه و تقاضای سهام یک شرکت تاثیر گذاشته و قیمت آن را بصورت کاذب کاهش یا افزایش دهند.

جلسه پیش گشایش (Pre- opening session):

قبل از شروع معاملات در بورس، یک دوره 15 دقیقه تا 30 دقیقه ای وجود دارد، که معامله گران و سرمایه گذاران، در این دوره مجاز به ورود سفارش‌های خرید و فروش خود هستند ولی معامله‌ای صورت نمی‌گیرد. این دوره برای کمک به معامله‌گران جهت تعیین فضای کلی بازار و کشف قیمت منصفانه است.

رنج زدن ( کشیدن) range:

به عملیاتی گفته می‌شود که یک یا چند معامله‌گر قیمت سهام را به سمت بالاتر یا پایین تر از قیمت تابلوی معاملات هدایت می‌کنند. این کار با خرید سریع سفارش‌های فروش به قیمت‌های بالا، یا فروش به سفارش‌های خرید به قیمت‌های پایین صورت می‌گیرد.

سهام شناور (free float):

به بخشی از سهام یک شرکت که در دست معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرد وجود دارد، سهام شناور گفته می‌شود. بخشی از سهام یک شرکت که در کوتاه مدت، قابلیت عرضه و معامله دارد، سهام شناور نامیده می‌شود. معمولا بخشی از سهام شرکت‌ها در تملک سهامداران عمده (اصلی) است که دیدگاه آنها نگهداری برای دوره‌های طولانی مدت است و به راحتی در بازار فروشنده نخواهند بود.

پی ای (p/e):

پی ای (p/e) یک نسبت معروف است که حاصل تقسیم قیمت سهام یک شرکت بر سود هر سهم آن شرکت است. عموما پی ای (p/e) پایین‌تر نشانه ریسک کمتر و پی ای (p/e) بالاتر نشانه ریسک بیشتر می‌باشد.

تقاطع مرگ (death cross):

تقاطع مرگ یک الگوی معروف در تحلیل تکنیکال است و زمانی رخ میدهد، که میانگین متحرک قیمت 50 روزه سهم، زیر میانگین متحرک 200 روزه آن قرار گیرد. این حالت نشانه ای از برگشت روند و فشار فروش است.

اهرم یا اعتبار (Leverage):

اهرم یا اعتبار اصطلاحی برای وام گرفتن معامله‌گران و سرمایه گذاران است. زمانی که یک شخص جهت خرید سهام از وام استفاده می‌کند اصطلاحا گفته می‌شود از اهرم یا اعتبار استفاده کرده است.