مالیات بر عایدی سرمایه (CGT) چیست؟

تاریخچه مالیات بر عایدی سرمایه در ایران

در ایران قانون جداگانه ای در مورد این نوع مالیات وجود ندارد. در چند مقطع زمانی پیشنهاداتی در رابطه با وضع این مالیات ارائه شده که به مرحله تصیب نهایی رسیده است.

در اوایل خرداد ماه 1400 نمایندگان مجلس کلیات طرحی بنام مالیات بر عایدی سرمایه را به تصویب رساندند. بر اساس این طرح سود خرید و فروش دارایی‌های زیر مشمول مالیات بر عایدی سرمایه خواهد شد:

• املاک با کاربری مسکونی،اداری و تجاری و حق واگذاری محل
• انواع وسائل نقلیه موتوری زمینی
• طلا، شمش طلا، طلای آب شده، زیورآلات از جنس طلا، پلاتین و جواهر آلات
• انواع ارز خارجی

نظام مالیاتی در ایرانکشورهای مختلف نظام‌های مالیاتی مختلفی دارند. در ایران بر اساس قوانین مالیاتی، مالیات به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می‌گردد. مالیات‌های مستقیم آنهایی هستند که اشخاص (حقیقی یا حقوقی) مسئول پرداخت آنها می باشند.

مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی دو نوع از مالیاتهای مستقیم می باشند. مثلا درصدی از درآمد حقوق یا درآمد اجاره یا درآمد شرکتها باید بعنوان مالیات توسط اشخاص پرداخت گردد.
مالیات غیر مستقیم مالیاتی می باشد که توسط اشخاص یا نهادهای دیگر جمع آوری و به دولت پرداخت می‌گردد. مثلا مالیات بر مصرف برخی از کالاها ( مانند دخانیات) مشمول مالیات بوده و فروشنده این کالاها باید مالیات مربوطه را از خریدار اخذ و به دولت پرداخت نمایند.

همانطور که ملاحظه می‌شود تقسیم‌بندی مستقیم و غیر مستقیم بر اساس تشکیلات و سیستم اداری وصول مالیات می‌باشد. بر اساس دیدگاه‌های مختلف می‌توان تقسیم بندی‌های متفاوتی از انواع مالیات ارائه داد.

مالیات بر عایدی سرمایه

به زبان ساده اخذ مالیات از سود ناشی از خرید و فروش املاک، خودرو، ارز، سکه و طلا و سهام و اوراق بهادار، مالیات بر عایدی سرمایه نامیده می‌شود. در کشورهای مختلف دامنه شمول این نوع مالیات متفاوت می‌باشد؛ مثلا ممکن است خرید و فروش سهام معاف از این نوع مالیات باشد یا خرید و فروش خودرو مشمول این نوع مالیات نباشد.
بر اساس تقسیم بندی انجام شده در قوانین مالیاتی کشور، این نوع مالیات در دسته مالیات‌های مستقیم قرار می گیرد.

موارد معاف از مالیات بر عایدی سرمایه

اگر واحد مسکونی یا وسیله نقلیه مورد معامله، تنها واحد مسکونی یا وسیله نقلیه تحت تملک اشخاص حقیقی بالای ۱۸ سال و بیش از یکسال در تملک وی باشد، مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه نیست. همچنین، اولین انتقال املاک نوساز و نیمه ساخت، انتقال باغ‌ها و زمین‌های زراعی بیرون از حریم شهری، انتقال بلاعوض به والدین، همسر دائم و فرزندان بالای ۱۸ سال و اعطای وکالت به آن‌ها، انتقال ترکه به صورت ارث یا وصیت، انتقال بمنظور وقف با تأیید سازمان اوقاف امور خیریه و انتقال قهری املاک مسکونی مشمول پرداخت مالیات مذکور نمی‌شوند. علاوه بر این، هرگونه ارز انتقال یافته از خارج از کشور که منشأ آن به تأیید بانک مرکزی رسیده باشد، به خصوص ارز ناشی از صادرات، در صورتی که عرضه آن در مهلت قانونی مقرر به تأیید بانک مرکزی رسیده باشد، از این مالیات معاف است.

نرخ های مالیات بر عایدی سرمایه

سود خرید و فروش دارایی‌های مشمول این طرح بر اساس دوره نگهداری هر دارایی بشرح جدول زیر مشمول مالیات می باشد:

فرض کنید شخص یک آپارتمان در خرداد ماه 1400 به مبلغ 10 میلیارد تومان خریداری می‌کند؛ چنانچه این شخص در اسفند 1400 آپارتمان خود را به مبلغ 12 میلیارد تومان بفروشد، سود او از این معامله 2 میلیارد تومان خواهد بود. از آنجا که دوره نگهداری آپارتمان زیر یکسال می‌باشد باید 40 درصد از سود خود را به عنوان مالیات پرداخت نماید که برابر 800 میلیون تومان خواهد شد.
چنانچه همین فرد در تیرماه 1401 آپارتمان خود را به مبلغ 13 میلیارد تومان بفروشد سود او 3 میلیارد تومان خواهد بود و با توجه به اینکه دوره نگهداری او دو سال می‌باشد به نرخ 37 درصد مشمول مالیات می‌گردد و باید یک میلیارد و یکصد و ده میلیون تومان به عنوان مالیات بر عایدی سرمایه پرداخت نماید.

ایرادات طرح مالیات بر عایدی سرمایه

این طرح مورد انتقاد فعالین اقتصادی می‌باشد. استدلال منتقدین این است که در کشور ما بدلیل سیاست‌های اشتباه دولت ،همواره شاهد تورم‌های شدید می‌باشیم و رشد قیمت دارایی‌ها بدلیل سیاست‌های تورم زای دولت می‌باشد؛ حال اخذ مالیات از خرید و فروش دارایی‌ها که ناشی از رشد اسمی آنها به دلیل کاهش ارزش پول ملی می‌باشد دارای منطق اقتصادی نمی باشد.
به عبارتی اخذ مالیات از ارزش افزوده و سود واقعی قابل دفاع می‌باشد ولی اخذ مالیات از سودهای اسمی که عامل آن سیاست‌های خود دولت است، عاملی برای کاهش فعالیت‌های اقتصادی و تحریک فعالین اقتصادی به خروج سرمایه می باشد.

تاثیر مالیات بر عایدی سرمایه بر بورس

همانطور که ذکر شد مالیات بر عایدی سرمایه، عمدتا با هدف کنترل فعالیت‌های سوداگرانه و هدایت منابع سرمایه گذاران به سمت فعالیت‌های مولد می‌باشد. در طرحی که در مجلس مطرح شده است در حال حاضر سود خرید و فروش سهام، معاف از مالیات بر عایدی سرمایه می‌باشد. این معافیت مشوق و محرکی برای سرمایه گذاران می‌باشد تا منابع بیشتری را در بازار بورس سرمایه گذاری نمایند. در صورت تصویب و اجرای این طرح قطعا بخشی از سرمایه افرادی که بصورت کوتاه مدت در بازارهای مسکن، طلا و ارز به خرید و فروش می‌پردازند به سمت بورس هدایت می‌شود.